Nghiên cứu ảnh hưởng của mô hình ngôn ngữ trí tuệ nhân tạo đến khả năng nhận thức

Gần đây, một nghiên cứu sâu rộng được thực hiện bởi một trường đại học nổi tiếng đã khám phá tác động của việc sử dụng các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) trong môi trường giáo dục đối với khả năng nhận thức. Nghiên cứu kéo dài 4 tháng này có sự tham gia của 54 người, nhằm đánh giá tác động tiềm năng của việc sử dụng LLM trong các nhiệm vụ viết đến chức năng não bộ và khả năng nhận thức.

Nhóm nghiên cứu chia người tham gia thành ba nhóm: sử dụng LLM, sử dụng công cụ tìm kiếm và chỉ dựa vào trí não. Mỗi nhóm hoàn thành nhiệm vụ viết về các chủ đề khác nhau trong một khoảng thời gian quy định. Nghiên cứu cũng bao gồm một vòng thí nghiệm thứ tư, trong đó một số người tham gia đã thay đổi cách sử dụng công cụ.

Để đánh giá toàn diện hiệu suất của người tham gia, nghiên cứu đã sử dụng nhiều phương pháp khác nhau:

1. Ghi điện não (EEG): được sử dụng để đánh giá mức độ tham gia và tải nhận thức.
2. Phân tích xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP): Đánh giá các đặc điểm của nội dung viết.
3. Phỏng vấn người tham gia: Hiểu trải nghiệm chủ quan.
4. Giáo viên con người và AI đánh giá: Chấm điểm kết quả viết.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, những người tham gia sử dụng LLM có sự khác biệt đáng kể ở nhiều khía cạnh:

• Viết lách đồng nhất: Các bài viết của nhóm LLM thể hiện sự đồng nhất cao ở nhiều chủ đề.
• Sử dụng thực thể được đặt tên: Nhóm LLM đã sử dụng nhiều thực thể được đặt tên cụ thể nhất.
• Mô hình kết nối thần kinh: Nhóm LLM cho thấy sự liên kết mạng não yếu nhất.
• Cảm giác thuộc về bài viết: Nhóm LLM có cảm giác thuộc về tác phẩm của mình thấp nhất.
• Khả năng hồi tưởng: Nhóm LLM thể hiện kém nhất khi trích dẫn nội dung của bài viết vừa hoàn thành.

So với các nhóm khác, nhóm chỉ dựa vào não thể hiện tốt nhất về sự đa dạng trong viết lách, mức độ hoạt động của mạng lưới não và cảm giác thuộc về bài viết. Hiệu suất của nhóm công cụ tìm kiếm thường nằm giữa hai nhóm còn lại.

Nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng sau khi chuyển đổi cách sử dụng công cụ, mô hình hoạt động não bộ của những người tham gia cũng đã thay đổi. Những người tham gia chuyển từ LLM sang chỉ dựa vào não bộ cho thấy sự kết nối thần kinh yếu hơn, trong khi những người chuyển từ chỉ dựa vào não bộ sang sử dụng LLM lại thể hiện khả năng hồi tưởng trí nhớ mạnh hơn.

Nghiên cứu này đã gợi mở những suy nghĩ sâu sắc về việc ứng dụng LLM trong giáo dục. Mặc dù các công cụ LLM có thể cải thiện hiệu suất viết, nhưng việc phụ thuộc quá mức có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của khả năng nhận thức, đặc biệt là đối với người dùng trẻ tuổi. Các nhà nghiên cứu khuyên rằng trước khi LLM được công nhận rộng rãi là có lợi cho con người, cần phải thực hiện nhiều nghiên cứu dài hạn hơn để hiểu tác động của nó đối với bộ não con người.

Cần lưu ý rằng nghiên cứu này chưa được đánh giá đồng nghiệp. Nó không nên được hiểu là hoàn toàn phủ nhận giá trị của LLM, mà là nhắc nhở chúng ta cần thận trọng và có chiến lược khi sử dụng những công cụ này, nhằm tối đa hóa lợi ích của chúng trong khi giảm thiểu các tác động tiêu cực tiềm ẩn.