Sự phân biệt giữa tội trợ giúp và tội che giấu trong tội phạm tiền ảo

Với sự phát triển toàn cầu của tiền ảo, các vấn đề pháp lý liên quan cũng ngày càng phức tạp, đặc biệt trong thực tiễn tư pháp hình sự. Tội giúp đỡ hoạt động tội phạm mạng (gọi tắt là "tội giúp đỡ") và tội che giấu, ẩn náu tài sản phạm tội, lợi nhuận từ tội phạm (gọi tắt là "tội che giấu") là hai tội danh thường gặp trong tội phạm tiền ảo, thường xuyên gây nhầm lẫn trong việc xác định sự thật và áp dụng pháp luật.

Sự nhầm lẫn này không chỉ ảnh hưởng đến độ chính xác của vụ án mà còn liên quan trực tiếp đến mức án. Mặc dù cả hai tội đều là công cụ quan trọng để chống lại tội phạm mạng và hành vi rửa tiền, nhưng chúng có sự khác biệt đáng kể về mặt chủ quan, phương thức hành động và mức độ hình phạt.

Bài viết sẽ thông qua phân tích trường hợp, phân tích pháp lý và kinh nghiệm thực tiễn, sâu sắc thảo luận về cách phân biệt chính xác hai loại tội danh này trong tội phạm tiền ảo, nhằm cung cấp tài liệu tham khảo thực hành cho các nhân viên liên quan.

Một, Phân tích trường hợp

Lấy vụ án che giấu của Trần Tư và những người khác theo phán quyết của Tòa án Trung cấp thành phố Giang Tô, tỉnh Hà Nam ((2022) Huy 08 hình cuối 50) làm ví dụ, tình hình vụ án cơ bản như sau:

Vào tháng 12 năm 2020, Lý Cương và những người khác đã tổ chức Trần Tư và những người khác sử dụng thẻ ngân hàng để chuyển tiền bất hợp pháp khi biết rằng người khác cần thẻ ngân hàng để chuyển đổi tài sản kiếm được phi pháp. Trần Tư và những người khác đã cung cấp thẻ ngân hàng của họ để tham gia vào việc chuyển tiền (một phần thông qua việc mua tiền ảo), và đã thực hiện việc ghi chép, đối chiếu qua các nhóm mạng. Ba thẻ ngân hàng do Trần Tư cung cấp đã chuyển hơn 147.000 nhân dân tệ tiền gian lận điện tử.

Tháng 2 năm 2021, sau khi Lý Cương và những người khác bị bắt, Trần Tư và những người khác tiếp tục tổ chức người khác sử dụng thẻ ngân hàng hoặc chuyển tiền qua tiền ảo, số tiền liên quan lên tới hơn 441.000 nhân dân tệ.

Tòa án sơ thẩm xác định Trần Tư cấu thành tội danh che giấu, bị tuyên án bốn năm tù giam và phạt tiền 20.000 nhân dân tệ. Trần Tư và người bào chữa của mình cho rằng nên định tính là tội danh hỗ trợ nhẹ hơn, nhưng tòa án phúc thẩm đã bác đơn kháng cáo, giữ nguyên bản án.

Trường hợp này làm nổi bật những tranh cãi phổ biến giữa ba bên: kiểm soát, bào chữa và xét xử về việc áp dụng tội hỗ trợ tội phạm và tội che giấu khi chuyển nhượng tài sản bất hợp pháp thông qua tiền ảo.

Hai, Phạm vi áp dụng của việc giúp đỡ và che giấu trong các vụ án hình sự trong lĩnh vực tiền ảo

Trong các vụ án hình sự liên quan đến tiền ảo, ranh giới áp dụng tội giúp đỡ và tội che giấu thường liên quan chặt chẽ đến vai trò của người thực hiện, mức độ nhận thức chủ quan và hậu quả hành vi. Mặc dù cả hai tội đều yêu cầu người thực hiện phải "biết rõ", nhưng bối cảnh áp dụng vẫn có sự khác biệt rõ rệt:

（一）Cảnh áp dụng điển hình của tội giúp sức

Tội hỗ trợ tội phạm chỉ hành vi biết rõ người khác sử dụng mạng thông tin để thực hiện tội phạm, cung cấp hỗ trợ kỹ thuật, quảng bá, dẫn dắt, thanh toán và giải quyết các vấn đề khác. Trong lĩnh vực tiền ảo, các hành vi hỗ trợ tội phạm thường gặp bao gồm:

1. Hỗ trợ bọn lừa đảo thu coin, chuyển coin;
2. Biết rõ là "Hắc U" hoặc tiền bẩn vẫn cung cấp dịch vụ chuyển khoản địa chỉ;
3. Cung cấp địa chỉ ví tiền ảo để sử dụng "chạy điểm" hoặc trung chuyển.

Tội này chủ yếu nằm ở hành vi "giúp đỡ" trực tiếp tạo điều kiện cho tội phạm mạng thông tin, không cần phải nhằm mục đích thu lợi.

(Hai) Các tình huống điển hình áp dụng tội che giấu

Tội che giấu tội phạm chủ yếu tập trung vào việc giúp xử lý "tiền ảo", thể hiện qua việc biết rõ đó là tài sản phạm tội hoặc lợi nhuận từ tội phạm, vẫn hỗ trợ trong việc chuyển giao, mua lại, nắm giữ thay, đổi tiền, v.v. Những biểu hiện phổ biến bao gồm:

1. Mua lại tiền ảo mà người khác có được thông qua lừa đảo điện tử;
2. Biết rõ là tiền bẩn vẫn tiến hành "rửa coin" hoặc đổi thành tiền pháp định;
3. Hành vi giữ hộ, rút tiền, v.v.

Che giấu tội phạm nhấn mạnh việc giúp "tiêu hóa tài sản bất hợp pháp", gần gũi hơn với ý nghĩa truyền thống của "rửa tiền", điều kiện tiên quyết là nhận thức rõ ràng về tài sản phạm tội.

Do đó, ranh giới áp dụng của hai tội này phụ thuộc vào giai đoạn xảy ra hành vi, đối tượng mà chủ thể biết rõ và hành vi có trực tiếp góp phần vào việc thực hiện tội phạm hay không, hoặc là xử lý kết quả của tội phạm sau đó.

Ba, làm thế nào để phân biệt tội tiếp tay và tội che giấu một cách chính xác?

Để phân biệt chính xác hai tội danh này, cần xem xét tổng hợp tâm lý chủ quan, hành vi khách quan và chứng cứ vụ án, chứ không chỉ đơn giản áp dụng tội danh. Ba khía cạnh sau đây là rất quan trọng:

(Một) Đối tượng biết rõ chủ quan khác nhau

1. Tội giúp sức: Người thực hiện phải biết rõ về việc "người khác lợi dụng mạng thông tin thực hiện tội phạm". Nghĩa là biết rõ người khác thực hiện hành vi vi phạm pháp luật trên mạng như lừa đảo qua điện thoại, đánh bạc, v.v. (chỉ cần biết một cách tổng quát), vẫn cung cấp sự giúp đỡ.

2. Tội che giấu: Người thực hiện phải có hiểu biết rõ ràng về "tài sản được xử lý là tài sản có được từ tội phạm". Tức là không cần phải biết chi tiết cụ thể của hành vi phạm tội ban đầu, chỉ cần biết rằng tài sản hoặc tiền ảo được xử lý là tiền bẩn là đủ.

（二）Thời gian xảy ra hành vi khác nhau

1. Tội phạm giúp sức thường xảy ra trong quá trình phạm tội hoặc trước đó, đóng vai trò "hỗ trợ";
2. Tội che giấu thường xảy ra sau khi tội phạm đã hoàn thành, có tác dụng "rửa tiền".

Ví dụ, việc giúp kẻ lừa đảo lập ví tiền ảo và tham gia vào việc chuyển tiền có thể cấu thành tội giúp đỡ kẻ lừa đảo; nhưng nếu kẻ lừa đảo đã hoàn thành hành vi lừa đảo, việc giao tiền cho người khác giữ hoặc bán ra có thể cấu thành tội che giấu.

(Ba) Có thúc đẩy tội phạm hoàn thành không

Hành vi che giấu thường có mối quan hệ nhân quả mạnh mẽ với kết quả phạm tội, chẳng hạn như không có chuyển khoản chạy điểm, nhóm lừa đảo không thể rút tiền. Trong khi tội giúp sức cũng có thể giúp "hiện thực hóa lợi nhuận" của tội phạm thượng nguồn, nhưng không quyết định xem tội phạm thượng nguồn có thể hình thành hay không.

Bốn, Đề xuất thực tiễn tư pháp

Đối với luật sư bào chữa, có thể bắt đầu bào chữa từ hai cấp độ sau:

1. Bằng chứng: Phân tích cách thức mà người thực hiện hành vi nhận được coin, liệu các ghi chép liên lạc có đề cập đến tội phạm ở cấp trên hay không, và liệu có ý định "rửa trắng" trong xu hướng đồng tiền hay không.

2. Khía cạnh chủ quan: Nếu bị cáo thực sự không biết rằng hành vi thượng nguồn là tội phạm, chỉ biết rằng "đồng tiền này không sạch", thì càng nên xem xét áp dụng tội tiếp tay, khẳng định rằng "tội nhẹ".

Kết luận

Tính ẩn danh cao, tính xuyên biên giới và đặc điểm phi tập trung của tiền ảo làm tăng đáng kể độ khó trong việc áp dụng luật hình sự, ranh giới giữa tội phạm hỗ trợ và tội phạm che giấu ngày càng mờ nhạt. Trong tình huống này, các luật sư hình sự trong lĩnh vực tiền ảo càng nên đảm nhận trách nhiệm của "người dịch luật pháp", không chỉ cần nắm vững kỹ thuật biện hộ hình sự truyền thống mà còn phải hiểu sâu sắc logic nền tảng và ứng dụng thực tế của coin.

Từ góc độ chính sách hình sự, việc áp dụng chính xác các tội danh nhẹ và nặng liên quan đến sự khiêm tốn của pháp luật và việc thực hiện công lý. Từ góc độ bảo vệ quyền cá nhân, việc phân biệt chính xác giữa tội giúp đỡ và tội che giấu ảnh hưởng trực tiếp đến số phận của những người liên quan.

Với việc chuẩn hóa thực tiễn tư pháp và hoàn thiện hệ thống pháp luật về tiền ảo, việc áp dụng pháp luật trong lĩnh vực này sẽ trở nên rõ ràng hơn. Nhưng trước đó, mỗi lần phân biệt tội danh trong các vụ án hình sự liên quan đến coin đều là một thử thách nghiêm khắc đối với khả năng chuyên môn và trách nhiệm của luật sư.