Bóng ma của chủ nghĩa bảo hộ thương mại tái xuất: Nhìn từ bài học lịch sử về tình hình hiện tại

Gần một thế kỷ trước, một đạo luật thuế quan năm 1930 đã gây ra thiệt hại lớn cho nền kinh tế toàn cầu. Vào thời điểm đó, cuộc chiến thuế quan với lý do bảo vệ ngành công nghiệp trong nước cuối cùng đã dẫn đến sự thu hẹp nghiêm trọng của thương mại toàn cầu, làm trầm trọng thêm ảnh hưởng của cuộc Đại Khủng Hoảng. Đến ngày nay, mối đe dọa của chủ nghĩa bảo hộ thương mại vẫn còn tồn tại.

Vào tháng 4 năm 2025, Mỹ thông báo sẽ áp thuế 125% đối với hàng hóa Trung Quốc, động thái này đã khiến thị trường toàn cầu lại rơi vào tình trạng bất an. Bộ Thương mại Trung Quốc ngay lập tức đưa ra phản ứng, cho biết nếu phía Mỹ tiếp tục chơi trò chơi số thuế, phía Trung Quốc sẽ không để ý và giữ quyền phản công hơn nữa. Trong khi đó, chính phủ Mỹ đã đề xuất tạm ngừng thuế trong vòng 90 ngày đối với 75 quốc gia, giảm tỷ lệ thuế chung xuống còn 10%, nhưng đặc biệt loại trừ Trung Quốc, Mexico và Canada. Chiến lược thương mại có mục tiêu này không chỉ làm tăng rủi ro tách rời kinh tế giữa Trung Quốc và Mỹ, mà còn đặt ra thách thức mới cho thị trường tiền điện tử - sân chơi mới cho dòng vốn toàn cầu.

Lời cảnh báo từ lịch sử

Bài học từ Đạo luật Thuế quan Smoot-Hawley vào những năm 1930 đáng để chúng ta suy ngẫm. Vào thời điểm đó, các quốc gia rơi vào vòng luẩn quẩn của thuế quan trả đũa, cuối cùng dẫn đến sự sụp đổ của hệ thống thương mại quốc tế. Đây được coi là một trong những chính sách thương mại phá hoại nhất thế kỷ 20, đã cảnh báo những người ra quyết định hiện đại: chủ nghĩa bảo hộ thương mại không thể giải quyết các vấn đề kinh tế. Năm 1930, Quốc hội Hoa Kỳ đã thông qua đạo luật này, nâng mức thuế quan nhập khẩu trung bình lên mức cao kỷ lục 59%, ban đầu nhằm bảo vệ các ngành công nghiệp trong nước bị ảnh hưởng bởi Đại suy thoái, nhưng đã gây ra một chuỗi phản ứng thảm khốc.

Các đối tác thương mại chính trên toàn cầu đã nhanh chóng thực hiện các biện pháp trả đũa, dẫn đến quy mô thương mại quốc tế giảm gần hai phần ba trong giai đoạn 1929-1934, xuất khẩu của Mỹ giảm 70%, và tỷ lệ thất nghiệp toàn cầu tiếp tục xấu đi. Chính sách này không chỉ không cứu vãn được nền kinh tế Mỹ mà còn làm trầm trọng thêm mức độ và thời gian của cuộc Đại Khủng Hoảng, phơi bày điểm yếu chết người của chủ nghĩa bảo hộ thương mại: trong nền kinh tế toàn cầu hóa, việc đơn phương tăng cường rào cản thương mại chắc chắn sẽ tạo ra hiệu ứng ngược. Nghiêm trọng hơn, đạo luật này đã phá hoại nền tảng của hợp tác thương mại đa phương quốc tế, khuyến khích tinh thần dân tộc kinh tế, và gieo mầm cho sự sụp đổ của trật tự kinh tế quốc tế trước Thế chiến II.

Chính sách thuế hiện tại

Khác với tình hình năm 1930, cuộc chiến thuế quan năm 2025 cho thấy Mỹ đang cố gắng tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu thông qua "cuộc chiến thuế quan chọn lọc" - một mặt gây áp lực lớn lên Trung Quốc, mặt khác tạm thời làm dịu mối quan hệ với hầu hết các quốc gia. Chiến lược "chia rẽ và phá vỡ" này có vẻ khéo léo, nhưng thực chất tiềm ẩn rủi ro. Là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, Trung Quốc không còn là quốc gia yếu kém trong thương mại bị động như những năm 1930. Đối mặt với việc Mỹ tăng thuế, Trung Quốc chọn cách "không quan tâm" và xử lý lạnh lùng, đồng thời đẩy nhanh tiến trình "giảm phụ thuộc vào đô la Mỹ". Độ kiên định chiến lược này khiến thị trường nhận ra rằng, cuộc chiến thương mại mới có thể không biến thành cuộc đối đầu toàn diện như những năm 1930, mà là một cuộc chiến tiêu hao kéo dài hơn.

Phản ứng của thị trường tiền mã hóa

Chính sách thuế của chính phủ Mỹ đã gây ra sự biến động trên thị trường tài chính toàn cầu, thị trường tiền điện tử cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Giá Bitcoin đã giảm từ 83.500 USD xuống 74.500 USD, trong khi Ethereum giảm hơn nữa, từ 1.800 USD xuống 1.380 USD, tổng giá trị thị trường của các loại tiền điện tử khác đã giảm hơn 40%. Tính thanh khoản trên thị trường rõ rệt thu hẹp, dòng vốn vào Bitcoin hàng tháng đã giảm mạnh từ mức cao nhất 100 tỷ USD xuống còn 6 tỷ USD, trong khi Ethereum đã chuyển sang dòng ra ròng 6 tỷ USD. Mặc dù có sự bán tháo quy mô lớn, nhưng với sự sụt giảm giá, quy mô thua lỗ dần thu hẹp, cho thấy áp lực bán trong ngắn hạn có thể đã gần đến hồi kết.

Từ góc độ phân tích kỹ thuật, mức 93,000 USD trở thành mức kháng cự quan trọng để Bitcoin phục hồi, trong khi khoảng 65,000-71,000 USD là khu vực hỗ trợ quan trọng mà phe bò phải giữ vững. Hiện tại, thị trường đã bước vào giai đoạn then chốt, nếu phá vỡ mức hỗ trợ, có thể dẫn đến hầu hết các nhà đầu tư phải đối mặt với thua lỗ, gây ra sự điều chỉnh thị trường mạnh mẽ hơn. Nhìn chung, thị trường tiền điện tử rất nhạy cảm với sự thay đổi về thanh khoản toàn cầu, sự không chắc chắn do chính sách thuế lần này đã gây ra ảnh hưởng rộng rãi, việc thị trường có thể ổn định hay không sẽ phụ thuộc vào hướng đi của các chính sách tiếp theo và tình hình dòng vốn quay trở lại.

Trong cuộc chơi này, thị trường tiền điện tử vừa là người chịu đựng thụ động, vừa là biến số chủ động. Khi tình hình quốc tế căng thẳng, hệ thống tiền tệ toàn cầu bất ổn, nhà đầu tư có thể tìm kiếm một phương thức lưu trữ giá trị số hiếm có, toàn cầu, không bị kiểm soát bởi bất kỳ chính phủ hay tổ chức nào. Có lẽ, khi uy tín của trật tự cũ bị xói mòn bởi cuộc chiến thương mại, hạt giống của hệ thống mới sẽ âm thầm nảy mầm.