Thị trường tiền điện tử của những rạn san hô: Cảnh giác với những rủi ro của mô hình tùy chọn cho vay
Trong một năm qua, thị trường cấp một của ngành mã hóa tiếp tục ảm đạm, nhiều dự án rơi vào tình trạng khó khăn. Trong "thị trường gấu" này, nhiều điểm yếu của con người và lỗ hổng trong quản lý đã được phơi bày. Là đối tác hợp tác quan trọng của các dự án mới, các nhà tạo lập thị trường lẽ ra nên giúp phát triển dự án bằng cách cung cấp thanh khoản và ổn định giá cả. Tuy nhiên, một hình thức hợp tác được gọi là "mô hình tùy chọn cho vay" có thể mang lại lợi ích đôi bên trong thị trường bò, nhưng trong thị trường gấu lại bị một số kẻ xấu lợi dụng, âm thầm xâm nhập vào các dự án mã hóa nhỏ, dẫn đến sự sụp đổ lòng tin và hỗn loạn trên thị trường.
Thị trường tài chính truyền thống đã từng đối mặt với những thách thức tương tự, nhưng thông qua các quy định chặt chẽ và cơ chế minh bạch, đã giảm thiểu thiệt hại xuống mức tối thiểu. Tác giả cho rằng, ngành mã hóa có thể học hỏi kinh nghiệm từ tài chính truyền thống để giải quyết những vấn đề hiện tại và xây dựng một hệ sinh thái tương đối công bằng. Bài viết này sẽ đi sâu vào cơ chế hoạt động của mô hình tùy chọn cho vay, những mối nguy tiềm tàng đối với các dự án, sự so sánh với thị trường truyền thống, cũng như phân tích tình hình hiện tại.
Trong thị trường tiền điện tử, trách nhiệm của các nhà tạo lập thị trường là thông qua việc giao dịch thường xuyên các mã thông báo, đảm bảo thị trường có đủ thanh khoản, ngăn chặn giá biến động mạnh do thiếu mua bán. Đối với các dự án mới nổi, hợp tác với các nhà tạo lập thị trường gần như là con đường bắt buộc, nếu không sẽ khó có thể niêm yết trên sàn giao dịch hoặc thu hút nhà đầu tư. "Mô hình tùy chọn cho vay" là một mô hình hợp tác phổ biến: các bên dự án cho các nhà tạo lập thị trường vay một lượng lớn mã thông báo miễn phí hoặc với chi phí thấp; các nhà tạo lập thị trường sử dụng những mã thông báo này để thực hiện hoạt động "tạo lập thị trường" trên sàn giao dịch, duy trì sự sôi động của thị trường. Hợp đồng thường bao gồm các điều khoản tùy chọn, cho phép các nhà tạo lập thị trường hoàn trả mã thông báo vào những thời điểm nhất định trong tương lai với giá đã thỏa thuận hoặc mua trực tiếp, nhưng họ cũng có thể chọn không thực hiện tùy chọn này.
Xem bề ngoài, đây dường như là một thỏa thuận đôi bên cùng có lợi: bên dự án nhận được sự hỗ trợ từ thị trường, các nhà tạo lập thị trường kiếm được chênh lệch giao dịch hoặc phí dịch vụ. Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ "tính linh hoạt" của các điều khoản tùy chọn và sự không minh bạch của hợp đồng. Sự không đối xứng thông tin giữa bên dự án và các nhà tạo lập thị trường đã tạo ra cơ hội cho một số nhà tạo lập thị trường không trung thực. Họ lợi dụng các token đã vay, không phải để giúp dự án phát triển, mà để làm rối loạn trật tự thị trường, đặt lợi ích của mình lên hàng đầu.
Hành vi cướp bóc: Dự án bị tổn hại như thế nào
Khi mô hình tùy chọn cho vay bị lạm dụng, nó có thể gây ra tổn thất nghiêm trọng cho dự án. Chiêu thức phổ biến nhất là "đập giá": các nhà tạo lập thị trường ném bán tập trung token đã vay, dẫn đến giá giảm mạnh, kích thích nhà đầu tư nhỏ lẻ bán tháo hoảng loạn, khiến thị trường rơi vào hỗn loạn. Các nhà tạo lập thị trường có thể kiếm lợi từ điều này, chẳng hạn như thông qua thao tác "bán khống" - bán token với giá cao trước, rồi mua lại khi giá sụp đổ để hoàn trả cho dự án, kiếm lời từ chênh lệch giá. Hoặc, họ có thể lợi dụng các điều khoản tùy chọn, "hoàn trả" token ở mức giá thấp nhất, giảm chi phí xuống mức rất thấp.
Hành động này thường có tác động tàn khốc đối với các dự án nhỏ. Chúng tôi đã chứng kiến nhiều trường hợp, giá token giảm một nửa chỉ trong vài ngày, giá trị thị trường bốc hơi, và khả năng tái cấp vốn cho dự án gần như không còn. Tệ hơn nữa, sự sống còn của các dự án mã hóa phụ thuộc vào lòng tin của cộng đồng, khi giá cả sụp đổ, nhà đầu tư sẽ coi dự án là "lừa đảo" hoặc hoàn toàn mất niềm tin, dẫn đến sự tan rã của cộng đồng. Các sàn giao dịch có yêu cầu nghiêm ngặt về khối lượng giao dịch và sự ổn định giá của token, việc giá cả lao dốc có thể dẫn đến việc bị gỡ bỏ ngay lập tức, triển vọng dự án trở nên đáng lo ngại.
Điều đáng lo ngại là, những thỏa thuận hợp tác này thường bị các thỏa thuận bảo mật (NDA) che khuất, khiến bên ngoài không thể hiểu chi tiết. Nhóm dự án chủ yếu là những người mới với nền tảng kỹ thuật, nhận thức về thị trường tài chính và rủi ro hợp đồng còn nông cạn. Đối mặt với các nhà tạo lập thị trường giàu kinh nghiệm, họ thường bị dẫn dắt, thậm chí không rõ mình đã ký vào "cạm bẫy" nào. Sự bất cân xứng thông tin này khiến các dự án nhỏ trở thành nạn nhân dễ bị tổn thương của hành vi cướp bóc.
Các rủi ro tiềm ẩn khác
Ngoài bẫy bán tháo token đi vay để hạ giá và lạm dụng điều khoản tùy chọn để thanh toán giá thấp trong "mô hình tùy chọn cho vay", các nhà tạo lập thị trường trong thị trường tiền điện tử còn có một số chiêu thức khác nhắm vào các dự án nhỏ thiếu kinh nghiệm:
Khối lượng giao dịch giả: Sử dụng tài khoản của chính mình hoặc tài khoản liên kết để thực hiện giao dịch lẫn nhau, tạo ra sự sôi động giao dịch giả, thu hút nhà đầu tư nhỏ lẻ tham gia. Một khi dừng hoạt động, khối lượng giao dịch thực sẽ giảm mạnh, giá sẽ sụp đổ, dự án có thể đối mặt với nguy cơ bị sàn giao dịch loại bỏ.
Điều khoản ẩn trong hợp đồng: Thiết lập tiền ký quỹ cao, "phần thưởng hiệu suất" không hợp lý trong hợp đồng, thậm chí cho phép nhà tạo lập thị trường mua token với giá thấp và sau đó bán ra với giá cao sau khi niêm yết, gây áp lực bán dẫn đến giá giảm mạnh, nhà đầu tư nhỏ lẻ chịu thiệt hại nặng nề, bên dự án phải chịu trách nhiệm.
Giao dịch nội bộ: Sử dụng lợi thế thông tin, biết trước tin tức quan trọng của dự án, thực hiện giao dịch nội bộ. Có thể nâng giá lên trước tin tốt để dụ dỗ nhà đầu tư nhỏ lẻ mua vào rồi bán ra, hoặc trước tin xấu phát tán tin đồn để ép giá xuống nhằm thu mua với giá thấp.
Bắt giữ thanh khoản: Khiến các dự án phụ thuộc vào dịch vụ của họ, đe dọa tăng giá hoặc rút vốn, nếu không gia hạn hợp đồng thì đe dọa phá giá, khiến các dự án rơi vào thế bị động.
Bán bundling: Quảng bá dịch vụ "trọn gói" bao gồm tiếp thị, quan hệ công chúng, và kéo giá, thực tế có thể là lưu lượng giả, sau khi giá bị đẩy lên cao một cách nhân tạo sẽ nhanh chóng sụp đổ, bên dự án không chỉ mất tiền mà còn có thể phải đối mặt với rủi ro pháp lý.
Tài nguyên nghiêng: Khi phục vụ nhiều dự án cùng lúc, có thể thiên vị khách hàng lớn, cố ý hạ giá dự án nhỏ, hoặc chuyển tiền giữa các dự án, tạo ra hiệu ứng "cái này mất cái kia được", dẫn đến thiệt hại cho các dự án nhỏ.
Những hành động này đã tận dụng sự thiếu vắng quy định trong thị trường tiền điện tử và kinh nghiệm còn hạn chế của các bên dự án, có thể dẫn đến việc giá trị thị trường của dự án giảm mạnh và cộng đồng bị tan rã.
Thị trường tài chính truyền thống: Vấn đề tương tự, cách ứng phó tốt hơn
Thị trường tài chính truyền thống - như cổ phiếu, trái phiếu, hợp đồng tương lai và các lĩnh vực khác - cũng từng đối mặt với những thách thức tương tự. Ví dụ, "tấn công bán khống" thông qua việc bán tháo cổ phiếu quy mô lớn để làm giảm giá cổ phiếu, từ đó thu lợi từ việc bán khống. Các công ty giao dịch tần suất cao trong quá trình tạo lập thị trường, đôi khi sẽ tận dụng thuật toán siêu tốc để chiếm ưu thế, khuếch đại biến động thị trường để kiếm lời. Thông tin không minh bạch trên thị trường giao dịch không tập trung (OTC) cũng đã cung cấp cho một số nhà tạo lập thị trường cơ hội thao túng báo giá. Trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, một số quỹ đầu tư đã bị cáo buộc gia tăng sự hoảng sợ trên thị trường thông qua việc bán khống cổ phiếu ngân hàng một cách ác ý.
Tuy nhiên, thị trường truyền thống đã phát triển ra một bộ cơ chế đối phó tương đối trưởng thành, đáng để ngành mã hóa tham khảo:
Quy định nghiêm ngặt: Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) đã ban hành "Quy tắc SHO", yêu cầu phải đảm bảo cổ phiếu có thể cho vay trước khi bán khống, nhằm ngăn chặn "bán khống trần trụi". "Quy tắc giá tăng" giới hạn việc bán khống chỉ khi giá cổ phiếu tăng, nhằm kiềm chế các hành vi định giá xấu. Các hành vi thao túng thị trường bị cấm rõ ràng, vi phạm Điều 10b-5 của Luật Chứng khoán có thể bị phạt nặng hoặc thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Liên minh Châu Âu cũng có "Quy định về lạm dụng thị trường" (MAR) nhằm chống lại các hành vi thao túng giá.
Thông tin minh bạch: Thị trường truyền thống yêu cầu các công ty niêm yết báo cáo với cơ quan quản lý về các thỏa thuận với nhà tạo lập thị trường, dữ liệu giao dịch ( giá cả, khối lượng giao dịch ) được công khai và có thể tra cứu, nhà đầu tư nhỏ lẻ có thể sử dụng các thiết bị chuyên dụng để lấy thông tin. Các giao dịch lớn phải được báo cáo, nhằm ngăn chặn việc "bán tháo" lén lút. Sự minh bạch này hạn chế đáng kể hành vi không đúng mực của nhà tạo lập thị trường.
Giám sát thời gian thực: Sàn giao dịch sử dụng thuật toán để theo dõi thị trường, khi phát hiện biến động bất thường hoặc khối lượng giao dịch sẽ kích hoạt điều tra. Cơ chế ngắt mạch tự động tạm ngừng giao dịch khi có sự biến động giá mạnh, giúp làm dịu thị trường, tránh sự hoảng loạn lan rộng.
Quy định ngành: Như Cục Quản lý Tài chính Hoa Kỳ (FINRA) đã thiết lập các tiêu chuẩn đạo đức cho các nhà tạo lập thị trường, yêu cầu cung cấp báo giá công bằng và duy trì sự ổn định của thị trường. Các nhà tạo lập thị trường được chỉ định của Sở Giao dịch Chứng khoán New York (DMM) cần phải đáp ứng các yêu cầu về vốn và hành vi nghiêm ngặt.
Bảo vệ nhà đầu tư: Nếu các nhà tạo lập thị trường gây rối trật tự thị trường, nhà đầu tư có thể truy cứu trách nhiệm thông qua kiện tập thể. Sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, nhiều ngân hàng đã bị các cổ đông kiện vì hành vi thao túng thị trường. Công ty bảo vệ nhà đầu tư chứng khoán (SIPC) cung cấp một phần bồi thường cho những thiệt hại do hành vi không đúng của các nhà môi giới.
Những biện pháp này tuy không hoàn hảo, nhưng thực sự đã giảm đáng kể các hành vi cướp bóc trong thị trường truyền thống. Kinh nghiệm cốt lõi của thị trường truyền thống là kết hợp một cách hữu cơ giữa quản lý, tính minh bạch và cơ chế trách nhiệm, xây dựng một mạng lưới bảo vệ đa tầng.
Nguồn gốc sự yếu đuối của thị trường tiền điện tử
So với thị trường truyền thống, thị trường tiền điện tử có vẻ mỏng manh hơn, nguyên nhân chính bao gồm:
Quy định chưa trưởng thành: Thị trường truyền thống có hàng trăm năm kinh nghiệm quản lý và hệ thống pháp luật hoàn chỉnh. Trong khi đó, cấu trúc quản lý toàn cầu của thị trường tiền điện tử vẫn chưa rõ ràng, nhiều khu vực thiếu các quy định rõ ràng về thao túng thị trường hoặc hành vi của nhà tạo lập thị trường, tạo cơ hội cho những kẻ hành xử xấu.
Quy mô thị trường nhỏ: Giá trị thị trường và tính thanh khoản của tiền điện tử vẫn còn khoảng cách lớn so với thị trường chứng khoán trưởng thành. Hoạt động của một nhà tạo lập thị trường đơn lẻ có thể dẫn đến sự biến động giá mạnh của một đồng token, trong khi đó, cổ phiếu lớn trên thị trường truyền thống thì khó bị thao túng như vậy.
Kinh nghiệm của đội ngũ dự án còn hạn chế: Hầu hết các đội ngũ dự án mã hóa chủ yếu có nền tảng kỹ thuật, hiểu biết về thị trường tài chính còn hạn chế. Họ có thể không nhận thức đầy đủ về các rủi ro tiềm ẩn của mô hình tùy chọn cho vay, dễ bị các nhà tạo lập thị trường lừa dối khi ký hợp đồng.
Thông tin không minh bạch: Thị trường tiền điện tử thường sử dụng các thỏa thuận bảo mật, chi tiết hợp đồng thường không được biết đến. Sự bí mật này, đã được các cơ quan quản lý chú ý trong thị trường truyền thống, lại trở thành điều bình thường trong thế giới mã hóa.
Những yếu tố này chồng chéo lên nhau, khiến các dự án nhỏ rất dễ trở thành nạn nhân của các hành vi cướp đoạt, đồng thời cũng đang liên tục xói mòn nền tảng niềm tin và hệ sinh thái lành mạnh của toàn ngành.
Xem bản gốc
Trang này có thể chứa nội dung của bên thứ ba, được cung cấp chỉ nhằm mục đích thông tin (không phải là tuyên bố/bảo đảm) và không được coi là sự chứng thực cho quan điểm của Gate hoặc là lời khuyên về tài chính hoặc chuyên môn. Xem Tuyên bố từ chối trách nhiệm để biết chi tiết.
Mô hình tùy chọn cho vay ẩn chứa rủi ro, các dự án mã hóa nhỏ cần cảnh giác với bẫy nhà tạo lập thị trường
Thị trường tiền điện tử của những rạn san hô: Cảnh giác với những rủi ro của mô hình tùy chọn cho vay
Trong một năm qua, thị trường cấp một của ngành mã hóa tiếp tục ảm đạm, nhiều dự án rơi vào tình trạng khó khăn. Trong "thị trường gấu" này, nhiều điểm yếu của con người và lỗ hổng trong quản lý đã được phơi bày. Là đối tác hợp tác quan trọng của các dự án mới, các nhà tạo lập thị trường lẽ ra nên giúp phát triển dự án bằng cách cung cấp thanh khoản và ổn định giá cả. Tuy nhiên, một hình thức hợp tác được gọi là "mô hình tùy chọn cho vay" có thể mang lại lợi ích đôi bên trong thị trường bò, nhưng trong thị trường gấu lại bị một số kẻ xấu lợi dụng, âm thầm xâm nhập vào các dự án mã hóa nhỏ, dẫn đến sự sụp đổ lòng tin và hỗn loạn trên thị trường.
Thị trường tài chính truyền thống đã từng đối mặt với những thách thức tương tự, nhưng thông qua các quy định chặt chẽ và cơ chế minh bạch, đã giảm thiểu thiệt hại xuống mức tối thiểu. Tác giả cho rằng, ngành mã hóa có thể học hỏi kinh nghiệm từ tài chính truyền thống để giải quyết những vấn đề hiện tại và xây dựng một hệ sinh thái tương đối công bằng. Bài viết này sẽ đi sâu vào cơ chế hoạt động của mô hình tùy chọn cho vay, những mối nguy tiềm tàng đối với các dự án, sự so sánh với thị trường truyền thống, cũng như phân tích tình hình hiện tại.
Mô hình Tùy chọn vay: Bề ngoài sáng bóng, ẩn chứa rủi ro
Trong thị trường tiền điện tử, trách nhiệm của các nhà tạo lập thị trường là thông qua việc giao dịch thường xuyên các mã thông báo, đảm bảo thị trường có đủ thanh khoản, ngăn chặn giá biến động mạnh do thiếu mua bán. Đối với các dự án mới nổi, hợp tác với các nhà tạo lập thị trường gần như là con đường bắt buộc, nếu không sẽ khó có thể niêm yết trên sàn giao dịch hoặc thu hút nhà đầu tư. "Mô hình tùy chọn cho vay" là một mô hình hợp tác phổ biến: các bên dự án cho các nhà tạo lập thị trường vay một lượng lớn mã thông báo miễn phí hoặc với chi phí thấp; các nhà tạo lập thị trường sử dụng những mã thông báo này để thực hiện hoạt động "tạo lập thị trường" trên sàn giao dịch, duy trì sự sôi động của thị trường. Hợp đồng thường bao gồm các điều khoản tùy chọn, cho phép các nhà tạo lập thị trường hoàn trả mã thông báo vào những thời điểm nhất định trong tương lai với giá đã thỏa thuận hoặc mua trực tiếp, nhưng họ cũng có thể chọn không thực hiện tùy chọn này.
Xem bề ngoài, đây dường như là một thỏa thuận đôi bên cùng có lợi: bên dự án nhận được sự hỗ trợ từ thị trường, các nhà tạo lập thị trường kiếm được chênh lệch giao dịch hoặc phí dịch vụ. Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ "tính linh hoạt" của các điều khoản tùy chọn và sự không minh bạch của hợp đồng. Sự không đối xứng thông tin giữa bên dự án và các nhà tạo lập thị trường đã tạo ra cơ hội cho một số nhà tạo lập thị trường không trung thực. Họ lợi dụng các token đã vay, không phải để giúp dự án phát triển, mà để làm rối loạn trật tự thị trường, đặt lợi ích của mình lên hàng đầu.
Hành vi cướp bóc: Dự án bị tổn hại như thế nào
Khi mô hình tùy chọn cho vay bị lạm dụng, nó có thể gây ra tổn thất nghiêm trọng cho dự án. Chiêu thức phổ biến nhất là "đập giá": các nhà tạo lập thị trường ném bán tập trung token đã vay, dẫn đến giá giảm mạnh, kích thích nhà đầu tư nhỏ lẻ bán tháo hoảng loạn, khiến thị trường rơi vào hỗn loạn. Các nhà tạo lập thị trường có thể kiếm lợi từ điều này, chẳng hạn như thông qua thao tác "bán khống" - bán token với giá cao trước, rồi mua lại khi giá sụp đổ để hoàn trả cho dự án, kiếm lời từ chênh lệch giá. Hoặc, họ có thể lợi dụng các điều khoản tùy chọn, "hoàn trả" token ở mức giá thấp nhất, giảm chi phí xuống mức rất thấp.
Hành động này thường có tác động tàn khốc đối với các dự án nhỏ. Chúng tôi đã chứng kiến nhiều trường hợp, giá token giảm một nửa chỉ trong vài ngày, giá trị thị trường bốc hơi, và khả năng tái cấp vốn cho dự án gần như không còn. Tệ hơn nữa, sự sống còn của các dự án mã hóa phụ thuộc vào lòng tin của cộng đồng, khi giá cả sụp đổ, nhà đầu tư sẽ coi dự án là "lừa đảo" hoặc hoàn toàn mất niềm tin, dẫn đến sự tan rã của cộng đồng. Các sàn giao dịch có yêu cầu nghiêm ngặt về khối lượng giao dịch và sự ổn định giá của token, việc giá cả lao dốc có thể dẫn đến việc bị gỡ bỏ ngay lập tức, triển vọng dự án trở nên đáng lo ngại.
Điều đáng lo ngại là, những thỏa thuận hợp tác này thường bị các thỏa thuận bảo mật (NDA) che khuất, khiến bên ngoài không thể hiểu chi tiết. Nhóm dự án chủ yếu là những người mới với nền tảng kỹ thuật, nhận thức về thị trường tài chính và rủi ro hợp đồng còn nông cạn. Đối mặt với các nhà tạo lập thị trường giàu kinh nghiệm, họ thường bị dẫn dắt, thậm chí không rõ mình đã ký vào "cạm bẫy" nào. Sự bất cân xứng thông tin này khiến các dự án nhỏ trở thành nạn nhân dễ bị tổn thương của hành vi cướp bóc.
Các rủi ro tiềm ẩn khác
Ngoài bẫy bán tháo token đi vay để hạ giá và lạm dụng điều khoản tùy chọn để thanh toán giá thấp trong "mô hình tùy chọn cho vay", các nhà tạo lập thị trường trong thị trường tiền điện tử còn có một số chiêu thức khác nhắm vào các dự án nhỏ thiếu kinh nghiệm:
Khối lượng giao dịch giả: Sử dụng tài khoản của chính mình hoặc tài khoản liên kết để thực hiện giao dịch lẫn nhau, tạo ra sự sôi động giao dịch giả, thu hút nhà đầu tư nhỏ lẻ tham gia. Một khi dừng hoạt động, khối lượng giao dịch thực sẽ giảm mạnh, giá sẽ sụp đổ, dự án có thể đối mặt với nguy cơ bị sàn giao dịch loại bỏ.
Điều khoản ẩn trong hợp đồng: Thiết lập tiền ký quỹ cao, "phần thưởng hiệu suất" không hợp lý trong hợp đồng, thậm chí cho phép nhà tạo lập thị trường mua token với giá thấp và sau đó bán ra với giá cao sau khi niêm yết, gây áp lực bán dẫn đến giá giảm mạnh, nhà đầu tư nhỏ lẻ chịu thiệt hại nặng nề, bên dự án phải chịu trách nhiệm.
Giao dịch nội bộ: Sử dụng lợi thế thông tin, biết trước tin tức quan trọng của dự án, thực hiện giao dịch nội bộ. Có thể nâng giá lên trước tin tốt để dụ dỗ nhà đầu tư nhỏ lẻ mua vào rồi bán ra, hoặc trước tin xấu phát tán tin đồn để ép giá xuống nhằm thu mua với giá thấp.
Bắt giữ thanh khoản: Khiến các dự án phụ thuộc vào dịch vụ của họ, đe dọa tăng giá hoặc rút vốn, nếu không gia hạn hợp đồng thì đe dọa phá giá, khiến các dự án rơi vào thế bị động.
Bán bundling: Quảng bá dịch vụ "trọn gói" bao gồm tiếp thị, quan hệ công chúng, và kéo giá, thực tế có thể là lưu lượng giả, sau khi giá bị đẩy lên cao một cách nhân tạo sẽ nhanh chóng sụp đổ, bên dự án không chỉ mất tiền mà còn có thể phải đối mặt với rủi ro pháp lý.
Tài nguyên nghiêng: Khi phục vụ nhiều dự án cùng lúc, có thể thiên vị khách hàng lớn, cố ý hạ giá dự án nhỏ, hoặc chuyển tiền giữa các dự án, tạo ra hiệu ứng "cái này mất cái kia được", dẫn đến thiệt hại cho các dự án nhỏ.
Những hành động này đã tận dụng sự thiếu vắng quy định trong thị trường tiền điện tử và kinh nghiệm còn hạn chế của các bên dự án, có thể dẫn đến việc giá trị thị trường của dự án giảm mạnh và cộng đồng bị tan rã.
Thị trường tài chính truyền thống: Vấn đề tương tự, cách ứng phó tốt hơn
Thị trường tài chính truyền thống - như cổ phiếu, trái phiếu, hợp đồng tương lai và các lĩnh vực khác - cũng từng đối mặt với những thách thức tương tự. Ví dụ, "tấn công bán khống" thông qua việc bán tháo cổ phiếu quy mô lớn để làm giảm giá cổ phiếu, từ đó thu lợi từ việc bán khống. Các công ty giao dịch tần suất cao trong quá trình tạo lập thị trường, đôi khi sẽ tận dụng thuật toán siêu tốc để chiếm ưu thế, khuếch đại biến động thị trường để kiếm lời. Thông tin không minh bạch trên thị trường giao dịch không tập trung (OTC) cũng đã cung cấp cho một số nhà tạo lập thị trường cơ hội thao túng báo giá. Trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, một số quỹ đầu tư đã bị cáo buộc gia tăng sự hoảng sợ trên thị trường thông qua việc bán khống cổ phiếu ngân hàng một cách ác ý.
Tuy nhiên, thị trường truyền thống đã phát triển ra một bộ cơ chế đối phó tương đối trưởng thành, đáng để ngành mã hóa tham khảo:
Quy định nghiêm ngặt: Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) đã ban hành "Quy tắc SHO", yêu cầu phải đảm bảo cổ phiếu có thể cho vay trước khi bán khống, nhằm ngăn chặn "bán khống trần trụi". "Quy tắc giá tăng" giới hạn việc bán khống chỉ khi giá cổ phiếu tăng, nhằm kiềm chế các hành vi định giá xấu. Các hành vi thao túng thị trường bị cấm rõ ràng, vi phạm Điều 10b-5 của Luật Chứng khoán có thể bị phạt nặng hoặc thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Liên minh Châu Âu cũng có "Quy định về lạm dụng thị trường" (MAR) nhằm chống lại các hành vi thao túng giá.
Thông tin minh bạch: Thị trường truyền thống yêu cầu các công ty niêm yết báo cáo với cơ quan quản lý về các thỏa thuận với nhà tạo lập thị trường, dữ liệu giao dịch ( giá cả, khối lượng giao dịch ) được công khai và có thể tra cứu, nhà đầu tư nhỏ lẻ có thể sử dụng các thiết bị chuyên dụng để lấy thông tin. Các giao dịch lớn phải được báo cáo, nhằm ngăn chặn việc "bán tháo" lén lút. Sự minh bạch này hạn chế đáng kể hành vi không đúng mực của nhà tạo lập thị trường.
Giám sát thời gian thực: Sàn giao dịch sử dụng thuật toán để theo dõi thị trường, khi phát hiện biến động bất thường hoặc khối lượng giao dịch sẽ kích hoạt điều tra. Cơ chế ngắt mạch tự động tạm ngừng giao dịch khi có sự biến động giá mạnh, giúp làm dịu thị trường, tránh sự hoảng loạn lan rộng.
Quy định ngành: Như Cục Quản lý Tài chính Hoa Kỳ (FINRA) đã thiết lập các tiêu chuẩn đạo đức cho các nhà tạo lập thị trường, yêu cầu cung cấp báo giá công bằng và duy trì sự ổn định của thị trường. Các nhà tạo lập thị trường được chỉ định của Sở Giao dịch Chứng khoán New York (DMM) cần phải đáp ứng các yêu cầu về vốn và hành vi nghiêm ngặt.
Bảo vệ nhà đầu tư: Nếu các nhà tạo lập thị trường gây rối trật tự thị trường, nhà đầu tư có thể truy cứu trách nhiệm thông qua kiện tập thể. Sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, nhiều ngân hàng đã bị các cổ đông kiện vì hành vi thao túng thị trường. Công ty bảo vệ nhà đầu tư chứng khoán (SIPC) cung cấp một phần bồi thường cho những thiệt hại do hành vi không đúng của các nhà môi giới.
Những biện pháp này tuy không hoàn hảo, nhưng thực sự đã giảm đáng kể các hành vi cướp bóc trong thị trường truyền thống. Kinh nghiệm cốt lõi của thị trường truyền thống là kết hợp một cách hữu cơ giữa quản lý, tính minh bạch và cơ chế trách nhiệm, xây dựng một mạng lưới bảo vệ đa tầng.
Nguồn gốc sự yếu đuối của thị trường tiền điện tử
So với thị trường truyền thống, thị trường tiền điện tử có vẻ mỏng manh hơn, nguyên nhân chính bao gồm:
Quy định chưa trưởng thành: Thị trường truyền thống có hàng trăm năm kinh nghiệm quản lý và hệ thống pháp luật hoàn chỉnh. Trong khi đó, cấu trúc quản lý toàn cầu của thị trường tiền điện tử vẫn chưa rõ ràng, nhiều khu vực thiếu các quy định rõ ràng về thao túng thị trường hoặc hành vi của nhà tạo lập thị trường, tạo cơ hội cho những kẻ hành xử xấu.
Quy mô thị trường nhỏ: Giá trị thị trường và tính thanh khoản của tiền điện tử vẫn còn khoảng cách lớn so với thị trường chứng khoán trưởng thành. Hoạt động của một nhà tạo lập thị trường đơn lẻ có thể dẫn đến sự biến động giá mạnh của một đồng token, trong khi đó, cổ phiếu lớn trên thị trường truyền thống thì khó bị thao túng như vậy.
Kinh nghiệm của đội ngũ dự án còn hạn chế: Hầu hết các đội ngũ dự án mã hóa chủ yếu có nền tảng kỹ thuật, hiểu biết về thị trường tài chính còn hạn chế. Họ có thể không nhận thức đầy đủ về các rủi ro tiềm ẩn của mô hình tùy chọn cho vay, dễ bị các nhà tạo lập thị trường lừa dối khi ký hợp đồng.
Thông tin không minh bạch: Thị trường tiền điện tử thường sử dụng các thỏa thuận bảo mật, chi tiết hợp đồng thường không được biết đến. Sự bí mật này, đã được các cơ quan quản lý chú ý trong thị trường truyền thống, lại trở thành điều bình thường trong thế giới mã hóa.
Những yếu tố này chồng chéo lên nhau, khiến các dự án nhỏ rất dễ trở thành nạn nhân của các hành vi cướp đoạt, đồng thời cũng đang liên tục xói mòn nền tảng niềm tin và hệ sinh thái lành mạnh của toàn ngành.